Metin Savaş'ın Kitaplığı

  Ellili yaşlarında genç bir adam, küçük odasına sığdıramadığı kitapları ve onunla sohbet etme fırsatı bulan ben. Romancı Metin Savaş'tan bahsediyorum. En son, İstanbul'da Karnaval Üçlemesi projesinin birinci romanı Baykuşlar Geceleyin Öter'i yayınladı. Mihail Bahtin'in edebiyatta karnaval kuramlarından ve Paul Auster'in New York Üçlemesinden esinlenme olduğunu gizlemiyor. Ayrıca bu romanda sosyoloji ve psikoloji okumalarının üzerine eklediği felsefe okumalarının da etkisi görülebilecek. Romanı okuyan öğretim üyesi bir dostu "Metin, felsefe okumaya başlamışsın anlaşılan." demiş hatta.

   Romancıyı tanımak isterseniz yazının sonunda medyadan birkaç haber linki vereceğim, hakkında internette bilgi de çok. Ben, kendisini Balıkesir'de ziyaret edişimden, misafirperverliğinden, okumalarını yansıtan kitaplığından bahsetmek istiyorum biraz. Biraz da hayat hikayesinde belki daha önce yazına pek aktarılmamış detaylara gireceğiz.

Metin Savaş'ın yazar olma sebebi olarak tanımladığı kitap.

   Öncelikle, "Eğer iyi bir yazar olduysam sebebi bu kitaptır." dediği kitaptan başlayalım. Prof. Osman Turan'ın 'Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi' isimli tarih kitabı ilk kez lise birinci sınıfta eline almış ve çeşitli zamanlarda üç kez baştan sona okumuş. Ona göre bu düz bir tarih kitabı değil edebiyat kitabı olarak da okunabilir. Osman Turan'ın bu üslupla çok iyi bir romancı olabileceğini de düşünüyor Savaş. Yakın dostlarınca etimolojiye düşkünlüğüyle de bilinen Savaş, bu kitaptan yaklaşık yüz elli kelimelik bir 'Türkiye Selçukluları Terimleri Sözlüğü' bile hazırlamış. 

   Bu kadar kitabı görünce Savaş ile Kebikeç üzerine bir muhabbet de açıldı. Kebikeç, Süryani mitolojisi çıkışlı, kitapları muzır haşerattan koruyan meleğin adı. Ben, Beyoğlu Sahaf Festivalinin Gezi Parkı'nda yapıldığı dönemde gördüğüm Süryanice bir Kebikeç Duası kitabından bahsettim. O da Kebikeç'e dair bir gazete kupürü çıkardı. 

   Metin Savaş'ın kitaplığında özel bir Tanpınar bölümü var. Ve bu bölümde, benim ilk kez haberdar olup gördüğüm Tanpınar'ın İki Ateş Arasında kitabı var. Metin abi bu senaryo kitabı için "Salim Hoca (Balıkesir Üni. Edebiyat Profesörü) bilse beni öldürür gene alır" diye espri yapıyor. İnşallah biz de bir cinayete sebep olmayız...  Sahnenin Dışındakiler romanının bizzat Tanpınar eliyle senaryolaştırılmış hali olan bu eser 1998'de İyi Şeyler Yayıncılık tarafından basılmış. Genel yayın yönetmeni meşhur şair ve çevirmen Cevat Çapan olan kitabın grafik tasarımı Tibet Sanlıman ve Karin Özdemircioğlu tarafından yapılmış. 

   Tanpınar'ın sol ve seküler camiada daha çok tanınmasına neden olan fakat yayınevleri arasındaki problemler nedeniyle artık basılmayan YKY baskıları var. Bunların eleştirel baskı olması ve tefrikalar ile kitap baskısının farklarını vermesi çok önemliydi. Gerçi bugün Dergah da benzer bir hassasiyet göstererek yayınlıyor fakat kitap alıcısı bilir ki YKY baskıları az bulunur ve önemlidir.

Metin Savaş'ta eksik olup bana sünnetimde
hediye gelen Cesur Çocuklar kitabı.
Koru onu Yâ Kebikeç!

   Metin Savaş'ın odasında sadece bir yazarın resmi var, o da Peyami Safa. Edebi amaçlarından biri Peyami'yi aşmak olan romancının Safa ve Safa'ya dair kitaplardan oluşan bölümüne göz atarken bir kitabın eksik olduğunu görüyorum. Bende var ve onda yok; bana sünnet düğünümde hediye gelen tek kitap olan Peyami Safa'nın Cesur Çocuklar adlı hikaye kitabı. Bu bilgiyi paylaştığımda cinayet kurgulu romanlar yazan Savaş'ın yine "İşte bir cinayet sebebi" esprisiyle karşılaştım, "İstersen kitabı göstereyim, aman beni öldürme!" diye karşılık verdim. "Güle güle oku Ahmet, Bülent Gül" imzalı bu kitabın kıymetini ne kadar bildim bilemem. İçinde, annesinin mezarından ses gelen bir kız olduğu için bir süre korkunç hikayelerden kaçma amaçlı uzak durduğumu hatırlıyorum. Daha sonra o kadar da korkmamış olacağım ki okumaya başladım. Bir kış günü sobanın yanında uzanmış okurken annemin getirdiği bir bardak sıcak Filiskin çayına ablamın ayağı çarpmış ve kitabın sayfasına yayılmıştı. Sobada kurutmuştuk, neyse ki pek zarar görmedi.

Metin Savaş'ın odasında bulunan
tek yazar fotoğrafı Peyami Safa'nınki...

   

   2005 yılında Zemheri Kuyusu romanıyla TYB'den yılın romanı ödülünü aldığında, İstanbul Kızlarağası Medresesi'ndeki törende kendisini Peyami Safa'ya benzetenler olduğundan bahsediyor. Hatta onu ikinci Peyami olarak adlandıranlar olmuş. Gurur duymuş.

   Ona, birkaç bölümünü yazdığım fakat planı üzerinde tam karar vermediğim bir çalışmamdan bahsediyorum. İsmini, "Nispeten Büyük Bir Şehirde Küçük Bir Modernleşme Hikayesi" olarak belirlediğim bu anlatının ismini beğendi. Muhabbet buradan İtalo Calvino'nun Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu'suna kadar geldi tabi.

   Metin Savaş'ta Sinekli Bakkal'ın iki farklı baskısı var. Biri 1962'de basılmış, eksik sayfaları da olan bir cildi. Biri yeni. İçinde kitap hakkında yabancı basında da çıkan değerlendirme cümleleri var.

Savaş'ın kitaplığından,
1962 basımı Sinekli Bakkal'ın ikinci sayfası

   Bu sırada Savaş, Sebilürreşad dergisinin 25-50. sayılarının olduğu bir cildi çıkarıyor. Balıkesir'li Savaş'ın ailesinin Malatya Dârende asıllı olduğunu bu cildin hikayesiyle öğreniyoruz. Çünkü bu ve birkaç eski ilmihal kitabı dede Mehmet Darende'nin kitaplığından miras kalmış. Abdülhamid döneminde Balıkesir'e gelip Karakeçi'li dört kızla evlenen dört erkek kardeşten Molla İbrahim'in oğlu Mehmet Darende İvrindi ilçesinde müezzinlik yaptığı dönem edinmiştir kitapların bir kısmını. Kendisi ayrıca Demokrat Parti'nin ilçe teşkilatını da kurmuştur. Onun babası Molla İbrahim de Kuvayı Milliye hareketinin kurucuları arasında ve Savaş'ın Kuvayı Milliyenin Hazinesi romanında esinlendiği kişi. Yeşil Çeşme romanına ilham olan gerçek hikaye ise Mehmet Darende'nin oğlu olan Ali dayısı; hani şu Polika adlı genç kıza aşık olan küçük çocuk...

Metin Savaş'ın sünnetinden bir kare, dedesi ve ninesi ile beraber

   Kitaplığında çok eski bir Elmalılı meali, 1953 New York basımı ingilizce bir Kur'an, bir Redhouse Lügati, 1950 basımı 5 Nisan (19)52 diye tarih ve atılmış, kapağında Münih Fehim çizimi bir Mehmet Akif portresi olan bir Safahat, 45 basımı  (Mersin Ticaret Lisesi, 2.sınıf 133 nolu öğrenci tarafından 49 eğitim yılında imzalanmış, 52'de Beyazıt'ta ciltlendiği kaydedilmiş) bir Türkçe Lügat ve Abdülbaki Gölpınarlı'nın belki ilk baskı 'Hacı Bektaş-ı Veli Vilayetname' çalışması ile Mevlana Hz.'nden Divan-ı Kebir ve Güldeste kitapları... Bunların hepsi hakkın rahmetine kavuşmuş bir pilottan intikal etmiş Savaş'ın kitaplığına. Cumhuriyet tarihinin ilk pilotlarından Celal Yılmaz ve eşinin çocuğu olmaz. Onlarla yaşlılığında komşuları ilgilenir. Akrabalarından hayır görmeyen pilot ve Büyükada doğumlu İstanbul hanımefendisi eşinin en büyük destekçisi, Metin Savaş'ın dayısıdır. 

   Hak vaki olduğunda anlaşılır ki, emekli pilot ve eşi malvarlığını akrabaları yerine bu emektar komşuya bırakmıştır. Bir gün dayısı Savaş'ı arar: "Metin, şu kitaplardan işine yarayan varsa gel al."

   Metin Savaş'ın kitaplığında bir de emekli imam hatip öğretmeni İsmail Çakırhan'dan intikal edenler var. Savaş, Türk Ocakları Balıkesir Şubesi'nin yönetim kurulunda yer alırken vefat eden Çakırhan'ın on bin kitabı bulan arşivini şubeye aktarmak için uğraşır. Bir kısmı dağılmıştır fakat bin beş yüz kitap arşive aktarılır. Birkaç kitabı kendisine alması için de izin verilmiştir tabi...

Metin Savaş, Sibel-Nurettin Rodoplu ve Ahmet Balcı
Tivoli'de, Fotoğraf: Uğur Efe

    Savaş, kitap alışverişinin çoğunu Balıkesir'in ünlü kitapçısı Tivoli'den yapıyor. Kitabevini Nurettin Rodoplu ve eşi Sibel hanım işletiyor. Balıkesir'in az buçuk okuyan bir şehir olduğunu böyle üç katlı bir kitapçıyı ayakta tutabilmesinden anlıyorsunuz. Nurettin bey Rodop'ta doğmuş ve ilkokul eğitimini orada aldıktan sonra ailesiyle Balıkesir'e göçmüş. Dükkanın ismi ise Danimarka'daki ünlü Tivoli bahçelerinden geliyor. Eski ortakları bu ismi önermiş, bir süre birlikte çalışmışlar sonra da değiştirmemişler.

   Balıkesir'in diğer kitapçılarını da gezdik Metin Savaş'la, hepsi de girer girmez onu tanıyor, hemen çay söylüyorlar. Balıkesir'in tek sahafı Sahaf Turgut'un dükkanından da önemli eserler bulmuş. Mesela şimdilerde yayıncılığa devam etmeyen bileninin önemini bildiği felsefe, sosyoloji, psikoloji, kuramsal edebiyat gibi alanlarda önemli kitaplar basan Payel yayıncılıktan bazı kitapları Sahaf Turgut'un ucuz kitapları arasında bulmuş Metin Savaş. Yine Metin Savaş'ın Yeşil Çeşme'sinin ilk baskısını(!), üniversite hocalarının akademik yayınlarını bulabileceğiniz Serüven Kitabevi ve Halil beyin Alem (Âlem değil) Kitabevi'ni gezdik. 

   Savaş'ın kitaplığında yakın zamanda yüz yaşını kutlayarak dalya diyen (bu medya klişesini kullanmak istedim) Halil İnalcık'ın eserleri de hayli yer tutuyor.Yazıya, Savaş'ın tavsiye ettiği birkaç kitabı da ekleyelim. Robert Fulford'dan Anlatının Gücü, Will Durant'tan Medeniyetin Temelleri, Henri Bergson'dan Metafizik Dersleri, Tolgay Arslan'ın Sibernetik Yaratıcılık'ı. Yine Savaş'ın büyük bir Dostoyevski hayranı olduğunu söylemeye gerek yok. Kendisinin de en beğendiği kurgusu olan Melengicin Gölgesinde, Dosto'nun ünlü Cinler'inden derin izler barındırır.

   Savaş üzerine, onun romancı oluşunu tetikleyen başka olaylar ve ailesine dair bilgiler barındıran bir yazı daha yazacağım kısmet olursa. Şimdilik sanırım bu kadar. Hakkında ulusal basında çıkmış birkaç haberin linki: 

http://www.sabah.com.tr/cumartesi/2013/02/23/turkiyede-seytan-giderek-gucleniyor

http://www.zaman.com.tr/kultur_bakkal-dukkanindan-yedi-roman-cikardi_2229597.html